Terwijl in de grote steden van Europa de eerste universiteiten werden gesticht, begonnen de cisterciënzer monniken kloosters te bouwen in onherbergzame gebieden. Ze brachten hiermee een vernieuwing van het kloosterleven op gang door zich weer strikt te houden aan de Regel van de H. Benedictus.
‘Scholen van liefde’, noemden ze hun kloosters. Guerric Aerden geeft met zijn gelijknamige boek een inwijding in deze spiritualiteit uit de twaalfde eeuw die in 1098 begon in de abdij van Cîteaux. “Niet dat het zijn monniken beschouwde als mannen laaiend van liefde, maar het zag zich wel als een oefenplaats voor het ‘leren liefhebben’, als een plek waar men met het grootste geduld de ander en zichzelf leert aanvaarden in het licht van Gods liefde”, zo schrijft Aerden.
De twaalfde eeuw was de tijd waarin het wetenschappelijk redeneren opkwam, ook in de theologie. Niet dat de cisterciënzers bezwaar hadden tegen het gebruik van het verstand, maar om God werkelijk te kennen schoot dit tekort. God is geen louter object van kennis, maar ook van ervaring. Niet voor niets komen in het boek de werkwoorden ‘ervaren’ en vooral ’smaken’ veel vaker voor dat ‘kennen’ en ‘weten’. In de twaalfde eeuw ontdekte de mens dus nieuwe intellectuele mogelijkheden. Dat kwam tot uiting in de stichting van de universiteiten. Maar daarnaast kwam er aandacht voor de affectieve mogelijkheden van de mens. Het was de tijde van de hoofse liefde, maar ook ontdekte men het ervaren van God.
Dat is geen gemakkelijke weg, schrijft Aerden. “De Godservaring is geen instant beleving van ‘vlug-onmiddellijk-en-helemaal’. Er is een levensweg te gaan, en aan het begin van de weg staat de gezonde nieuwsgierigheid die ‘wil leren ervaren’ in het hart en in het gemoed van de gevorderde.”
Aerden beschrijft het ontstaan van de orde en ontsluit het werk en de levens van de eerste cisterciënzers: vooral van Bernardus van Clairvaux, maar ook van Stephanus Harding, Willem van Saint-Thierry en Aelred van Rievaulx. De artikelen in het boek verschenen voor een deel eerder in het tijdschrift De Kovel. Wie ze al gelezen heeft, zal het boek waarschijnlijk toch aanschaffen want die lezer weet dat de geschriften van Aerden een bijzondere kwaliteit hebben. Ze zijn helder en begrijpelijk, maar hebben een zodanige diepgang dat ze bij herhaald herlezen steeds nieuw lijken.
Guerric Aerden, School van de liefde. Cisterciënzers en hun spiritualiteit\
Uitgever: Damon
Pagina’s: 358 | € 24,90
ISBN: 978 9463 4013 95